English
Deutsch
Türk/Turks
Arabic
Darija
Marocain/Marokkaans
Tibet
Dutch
Related Links
The Saudi Gazette 2015 Neurosciences (Riyadh), 2015 ADHD medication usage, 2015 Arab immigrant Muslim mothers, 2011 ADHD in the Arab world, 2009 ADHD North-West of Morocco Ritalin in Morocco Rabat: Mental health in Morocco
Studies ADHD-PI (ADD) Worldwide No more studies available
Dutch culture shocks
How to deal with the Dutch? Escape the expat bubble? American in The Netherlands Are the Dutch greedy? Dutch people direct... or rude? Dutch Stereotypes Explained

Marokkaanse mensen over ADD en ADHD

19-01-2020
Op de website moroccoworldnews.com verscheen in oktober 2018 een nieuwsartikel, met uitspraken en cijfers uit een rapport van de Marokkaanse minister van gezondheid, over de problemen die Marokko heeft op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg:
Er zijn slechts 290 psychiaters in het land, voor 35,28 miljoen inwoners. Hiervan leeft 41,3 procent in arme gebieden, waar geen enkele geestelijke gezondheidszorg aanwezig is. Volgens Google zijn er in Nederland 1659 psychiaters bekend voor 17,42 miljoen inwoners...
In 2017 werd bekend gemaakt dat 50% van de Marokkanen in Marokko worstelen met geestelijke of psychologische aandoeningen. Dat cijfer is in 2018 bijgesteld naar 40%. Daarvan kampt 26% met depressie en 1% met schizofrenie.
De directeur van het Errazi Hospital geeft in 2017 een indicatie van de meest voorkomende aandoeningen: ADHD, schizofrenie, bipolaire stoornis, depressie, angst en uiteenlopende fobieën. In hetzelfde nieuwsbericht wordt duidelijk dat er nog Marokkaanse mensen moeten zijn, met herinneren aan een geëvacueerd “mental asylum” waar mensen geboeid met kettingen aan muren hingen en waar 5 personen een kamer moesten delen.
In maart 2019 werd bekend gemaakt dat er, stapje voor stapje, steeds meer initiatieven ontstaan om mensen in het land bewust te maken van autisme/ASS (Autisme Spectrum Stoornis). Door het mobiliseren van de media, tot het houden van campagnes over autisme en het verbeteren van de gezondheidszorg ervan.
De Nederlandse Marokkaan
In Nederland gaan erg weinig mensen met een Marokkaanse achtergrond op zoek naar hulp of informatie.
Hoe komt dat?
Als ik naar Levente.nl kijk (nu al 17 jaar actief) dan zie ik het als een grote groep, die ik zelf, net als anderen, te lang over het hoofd heb gezien. Er zijn bij mij in al die tijd ook nauwelijks Turkse of Marokkaanse namen voorbijgekomen.
Op zoek naar informatie over wetenschappelijk onderzoek naar ADHD in (overwegend) islamitische landen, (ook wel omschreven als niet-westerse landen), blijkt er eigenlijk vrijwel niets (!) te zijn. Daar ben ik erg van geschrokken. In Turkije is de laatste tijd al wel het een en ander gepubliceerd over ADHD en zelfs over ADD. Tik hiervoor op het Turkse knopje! Ik heb begrepen dat veel Turkse mensen voor behandeling van bijvoorbeeld angst, depressie of autisme naar Turkije gaan. Ook als het gaat om cosmetische dingetjes of de tandarts.
Een overzichtje van al het “niet-westers” onderzoek naar ADD en ADHD, dat ik heb kunnen vinden (op 19-01-2020), kunt u vinden in het menu “gerelateerde links” hierboven. Dit zijn er om precies te zijn maar vijf...
Om duidelijk te krijgen hoe Marokkaanse mensen over ADD en ADHD denken, plaatste ik een oproepje op een Marokkaans Forum: Maroc.nl (85,518 leden) en via een tip op twee verschillende besloten Facebook groepen: Multiculturele Bijeen (54,568 leden) en Marokkanen Bijeen (160,555 leden).
Ik schreef: “Wanneer ik met Marokkaanse mensen van gedachten probeer te wisselen over ADD, merk ik dat iedereen toch een beetje stil valt. Mensen worden blij, je krijgt veel aanmoediging, mensen willen mijn boek graag lezen (eerste reactie: "het is nog dikker dan de Koran" en dan zo'n "look") en na een tijdje ...het ligt een beetje moeilijk..." Ik wil ook niemand in verlegenheid brengen, dus ik probeer het even op deze manier, op een plek waar iedereen anoniem is. Is het schaamte? nee ik denk het niet. Een taboe? Ergens wel, maar niet op persoonlijk niveau. Wordt er binnen de gemeenschap met elkaar over gesproken? nee eigenlijk niet.
Er waren ook mensen die het wat jammer vonden dat ze er nooit eerder van hadden gehoord. Ik kreeg wel steeds enthousiast te horen: "dan moet je het in het Arabisch doen!" Er is dus toch nog een duidelijke behoefte aan informatie in "eigen" taal." Verder blijkt het lastig om het woord ADHD in het Arabisch te vertalen.
Mijn berichtje eindigde met de volgende oproep: "Hoe kan ik ADD en ADHD beter op de kaart zetten bij Marokkaanse mensen? Heb je een idee hoe ik dit het beste kan aanpakken? ADHD is schijnbaar al zo ontzettend onbekend, laat staan ADD… Wie, of welke organisatie raden jullie mij aan om te benaderen? De Raad van Marokkaanse Moskeeën heb ik al geschreven. Tot op heden geen reactie. Waar maak ik Marokkaanse mensen met ADD of ADHD blij mee? Wat is jullie reactie op deze tekst? Wat denk je als eerste als het om ADD of ADHD gaat? Hoe komt het dat moslims geen hulp of informatie zoeken? Is het een schaamte, of toch niet? Ik hoop een paar leuke reacties op mijn website te kunnen plaatsen.“
Ik werd doorverwezen naar een Faceboekgroep en werd nog even voorbereid op mogelijk wat felle reacties in het begin. Een forumlid schreef vriendelijk:
“Het is een soort kippenhok, de meesten zijn van het 'eerst schreeuwen, dan denken', maar gezien de wet van de grote aantallen is de kans dat je daar wat inhoudelijke reacties krijgt veel groter dan hier.”
Het was er inderdaad erg druk. Ik plaatste mijn oproepjes, zat er helemaal klaar voor, mensen konden me zelfs appen (gezien de grote aantallen online maakte me dat een beetje nerveus), kopje thee erbij...
…en toen was het stil.
Het bleef stil.
DE EERSTE REACTIES
Forumlid 1:
“Beste Karin,
Je hebt wel een forum uitgekozen hoor; het is hier niet zo druk. Wellicht dat er tzt wel wat reacties binnendruppelen, maar ondertussen raad ik je aan - als je dat al niet hebt gedaan - om eens te kijken op bijvoorbeeld de Facebook groep 'Marokkanen Bijeen'.
Overigens waardeer ik het dat je niet meteen met de deur in huis valt, maar je eerst voorstelt en uitlegt wat je doet. Op 'Marokkanen Bijeen' zou ik het vooral heel kort en bondig houden, val daar dus wél met de deur in huis. Het is een soort kippenhok, de meesten zijn van het 'eerst schreeuwen, dan denken', maar gezien de wet van de grote aantallen is de kans dat je daar wat inhoudelijke reacties krijgt veel groter dan hier.
Persoonlijk heb ik mijn reserves bij al die labeltjes, zeker als ze op kinderen worden geplakt. Het is, denk ik, wel zo dat in onze cultuur eerder in termen van bezetenheid wordt gedacht dan in psychologische termen. Dat geldt voor heel veel échte stoornissen en dat vind ik als Marokkaanse moslim een beetje jammer.
Ik roep al jaren dat er een manier moet zijn om de Westerse psychologie te combineren met het geloof, een soort imaampsycholoog zeg maar. Hoe dan ook, daar waar bij "ons" te weinig wordt gedaan met de goede kanten van psychologie en psychiatrie (dat verandert wel heel langzaam), daar worden mensen in het Westen veel te snel voorzien van een label.
Verder ben ik er van overtuigd dat er in de Nederlandse psychiatrie een grote inhaalslag te maken is wat betreft cultuurverschillen. Maar ja, wat wil je, met de Amerikaanse DSM als psychiater Bijbel.
Maar je vraag ging over ADHD. Misschien reageer ik later nog een keer. Succes verder. En o ja, dit is mijn mening. Ik praat eigenlijk niet graag in termen van groepen.”
Antwoord Karin:
Noted! kort en bondig... gaat me nooooooooit lukken.... Bedankt ook voor de tips waarheen te gaan. Ik moet dus moed gaan verzamelen begrijp ik haha. Ik vind je reactie verder goud waard. Zeker als je er even over nadenkt dat er nu nog helemaal niets is, echt niets! Ik had niet verwacht dat het woord bezetenheid al zo snel zou vallen. Is dat nou gewoon een slechte vertaling bij gebrek aan betere Nederlandse bewoording? vraag ik me wel af. Misschien anno 2020 ook wat meer een spreekwoordelijke manier geworden om een probleem, dmv een lach met kiespijn, snel af te doen? Nou ja, ik zal zeker verder trekken in mijn zoektocht en mensen via mijn site ook naar deze plek verwijzen. Ik begrijp ook dat je de psychologie automatisch wegstopt onder het kopje wetenschap (terecht) en je brengt dus ook al gelijk naar voren dat de combinatie religie en wetenschap een probleem vormt. Ik denk dat dit in alle religies met uitzondering van boeddhisme nog wel wat het geval is. Bij "jullie" misschien nog wat meer. Zelf had ik er al niet aan gedacht dat iemand die draai zou maken wanneer het om ADD gaat. Ook erg behulpzame opmerking dus. Ik probeerde juist van het onderwerp religie weg te blijven. Ik hoop dat dit nog wel gaat lukken in de praktijk.
Forumlid 1:
“Hoi Karin, allereerst: anders dan de psychiatrie, schaar ik de psychologie niet onder wetenschap. Sterker nog, ik noem pyschologen vaak gekscherend de debiele neefjes van de psychiater. De meeste pyschologen die ik heb meegemaakt zouden verboden moeten worden om in de DSM te kijken; raken ze te * van. Een goede psycholoog kan goed luisteren, zonder meteen in zijn/haar hoofd de DSM-classificaties af te gaan om je in een hokje te stoppen. Ik had het over de goede kanten van de psychologie.
Ten tweede: wetenschap vs religie hoeft m.i. niet het probleem te zijn. Je zou het niet zeggen, maar in de Islaam wordt wetenschap juist aangemoedigd. Helaas is het, vooral door onwetendheid, dat veel mensen de makkelijkste theorie (bezetenheid) volgen. Dat mag en kan dus wel veranderen.
Overigens heb ik het dan over veel andere psychiatrische kwalen als depressie, bipolaire stoornis, schizofrenie etc. en niet over ADHD.
Ik zal je een voorbeeld geven. Jaren geleden was een verre nicht van me onderwerp van gesprek in de familie. Ze was rond de dertig, niet getrouwd (een echt carrierevrouwtje), en ze was de laatste tijd opens heel erg stil en trok zich erg terug. Ze had geen zin in mensen. Vrijwel iedereen was het erover eens: iemand had s7or (een soort van voodoo) bij haar gedaan. Vrijwel niemand nam het woord depressie - want daar was ze in beland, was ik overtuigd - in de mond. Ze bleek, zo kwam ik via eerste hand te weten, inderdaad in een heftige depressieve episode te verkeren.
Ik kan me niet herinneren dat ik ooit iemand die link, bezetenheid, mbt ADHD heb horen leggen in mijn (islamitische) omgeving. Wel merk ik veel scepsis als een druk kind thuiskomt met de label ADHD. Maar goed, of dat met "ons" geloof te maken heeft? Diezelfde scepsis merk ik ook bij een hoop niet-mosilms. Sowieso ben ik geinteresseerd in alles over de pychologie/psychiatrie en "onze" cultuur, dus mocht je ergens iets tegenkomen of tot nieuwe inzichten bent gekomen, dan lees ik dat graag. Hier of op je website.”
Forumlid 2:
Depressie kan een gevolg zijn van sihr, dus als ze in een depressie is beland, sluit dat niet automatisch s7hor uit.
Forumlid 3:
“Ik ga echt niet discrimineren, maar de grens tussen borderline en adhd heeft misschien ook iets te maken met te weinig duidelijkheid geschept door anderen? Ik hoorde laatst iemand zeggen, correct me if I'm wrong, dat Marrokaanse kinderen op straat geschopt worden en daar waar in Marokko iedereen op straat leeft (?) en dus sociale controle is en op de vingers getikt hiero in Nederland houdt niemand je tegen. Sterker nog. De "witte" nederlander zou trots op zijn kind zijn als hij of zij ipv achter de ipad voetbalt op straat ofzo! Om het enigszins genuanceerd te houden dus.”
Antwoord Karin: Hi , De ADHD/Borderline opmerking bij deze meegenomen. In het andere deel stel je best wijs de vraag hardop, of ADHD met opvoeding te maken heeft. Dat is niet zo. Het is voor veel moeders (en denk maar aan de leraar op school) soms best moeilijk te beheersen. Een kind dat daadwerkelijk ADHD heeft en dus niet te gemakshalve de diagnose krijgt, heeft er zelf ook heel erg veel last van om steeds maar opnieuw straf (misschien wel slaag in de Marokkaanse cultuur nog wat meer) te moeten krijgen voor iets waar het kind niets aan kan doen, het geeft het zelfvertrouwen ook nog eens een enorme opdonder. Zeker wanneer het om het impulsieve type ADHD gaat kan het gedrag behoorlijk buitensporig zijn. Het wordt juist een probleem wanneer ouders (ook een model-ouder) zich uit schaamte, of uit angst dat het aan hun opvoedingstechnieken ligt, geen hulp of informatie opzoeken. Je noemt zeer zeker een heel belangrijk punt.
Facebook reactie 1:

Weer een subsidie trekker en gebakkenlucht. Blanken zijn goed in onzin
Antwoord Karin:
nee hoor, als dat zou kunnen!
Facebook reactie 2:
Ik denk dat het komt dat in onze landen dit ADHD en ADD niet erkend worden als een probleem. Vandaar dat het hier ook niet zo gezien wordt. Ik geloof best dat er een kind een afwijking kan hebben, maar in Nederland wordt er snel een stempel gedrukt en de volgende stap is medicatie en dat is pure handel. Ik geloof dat men nooit het probleem wilt oplossen, maar dat ze afhankelijk worden van medicatie zodat de business doorgaat. Ik denk dat iedereen wel een afwijking heeft, alleen zullen sommige het wat extremer hebben, daarvoor is het goed dat gepraat wordt over dit soort afwijking.
Facebook reactie 3:
Niet naar bedoelt hoor, maar je tekent op je site wel een heel stereo beeld van ADD. Het is veel complexer en gevarieerder niet iedereen heeft last van verveling bijvoorbeeld. Genoeg Adders die extreem doel gericht zijn en veel structuur hebben... en miss een kopje aanmaken met de link naar ASS toe aangezien die 2 bijna altijd had in hand gaan. nogmaals niet naar bedoelt meer als tip.
Antwoord Karin:
Beste ---,
Mensen van Marokkaanse afkomst hebben voorouders die veel langer op dezelfde plek, of in dezelfde omgeving zijn blijven wonen dan mensen in Europa. Ik zie het als heel goed mogelijk dat er hierdoor genetische verschillen zijn. Dat de uitingsvormen van ADD of ADHD hierdoor misschien ietsjes anders zijn. Dat wil ik ook graag uitvinden. Snel verveeld raken en motivatieproblemen (moeilijk tot activiteit kunnen komen bij terugkerende klusjes) is een absoluut vereiste voor de diagnose ADD. Naast de concentratieproblemen natuurlijk. In het menu kun je een pagina vinden over de verschillen tussen ADD en autisme.
Forumlid 3:
Bij medische problemen gaat eigenlijk bijna iedereen eerst naar de huisarts of het ziekenhuis. Mijn ervaring in Afrika is, dat je grote kans hebt dat je met meerdere recepten voor pillen weer naar buiten komt. Als ik niet beter wist, zou ik denken dat ze voor Big Pharma werken.
Forumlid 4:
Wie hebben het meest last van ADHD? Jongens. Waarom? Eén verklaring is dat op lagere scholen meer vrouwelijke onderwijzers zijn die graag rust en orde in de klas hebben. Jongetjes moeten urenlang zitten terwijl jongetjes meer gebaat zijn bij beweging etc.. Bewegelijke jongens worden gedwongen in een meisjesachtige keurslijf geperst. Als dat niet lukt worden ze sneller gediagnosticeerd met ADHD. Natuurlijk jongensgedrag wordt daardoor eigenlijk onderdrukt met medicijnen. Als het onderwijs zich meer aanpast aan jongensgedrag zul je ook minder ADHD patiëntjes krijgen.
Antwoord Karin
Beste *
ADD en ADHD blijf je houden, ook als je volwassen bent. Het komt voor bij mannen en vrouwen. Kinderen met ADHD hebben inderdaad meer beweging nodig en wippelen juist in hun stoel om zich beter te kunnen concentreren. Je hebt gelijk als je zegt dat "druk zijn" niet automatisch wil zeggen dat je ook een concentratiestoornis hebt. ADHD vormt niet altijd en voor iedereen een "beperking". Om die reden is het ook lastig om te zeggen hoeveel mensen ADD of ADHD hebben. Het wordt moeilijker voor de persoon zelf en zijn/haar omgeving, wanneer je ook erg impulsief bent, als autisme meespeelt, burnout, depressie, verslaving, of bijvoorbeeld PDD-NOS.
Verder nog enkele lieve whatsapp berichten ontvangen over dit onderwerp.
Update 11-11-2020: Informatie over ADD en ADHD bij deze beschikbaar gemaakt in zowel Marokkaans Arabisch als klassiek Arabisch.